توصیف مقتل فضیل بن زبیردر این مبحث به معرفی توصیفی یکی از مقتل‌ها و نگاشته‌های موجود درباره تاریخ عاشورا از آغاز قرن دوم تا قرن هفتم پرداخته می‌شود. ۱ - کتاب تسمیة من قتلتسمیة من قتل مع الحسین من ولده واخوته واهل بیته وشیعته فضیل بن زبیر اسدی رسان کوفی، این اثر به همت محقق گرانمایه، سید محمدرضا حسینی جلالی از کتاب یادشده فراهم و تحقیق شده و در شماره دوم از فصلنامه تراثنا، سال ۱۴۰۶ قمری به چاپ رسیده است. ۱.۱ - بررسی محتواییفضیل بن زبیر در این اثر، نام افرادی را که همراه امام حسین (علیه‌السّلام) شهید شده‌اند، آورده و در مواردی، نام قاتل یا قاتلان آنان را نیز بیان کرده است. وی ابتدا اسامی بیست تن از شهدای اهل بیت (علیه‌السّلام) را که در راس آنان امام حسین (علیه‌السّلام) قرار دارد، نام می‌برد و سپس اسامی ۸۶ نفر از شهدای اصحاب را برمی‌شمرد و در مجموع، ۱۰۶ نام را آورده است. (البته در رساله یادشده از ۱۰۷ نفر به عنوان شهید نام برده شده که ناشی از غلط چاپی است؛ زیرا نام زهیر بن قین از قلم افتاده است و دو قاتل او، شهید به حساب آمده‌اند.) وی در پایان، به اسارت اهل بیت (علیه‌السّلام) و برخی از سخنان آنان اشاره می‌کند. از نقل‌های نادر و عجیب وی آن است که با وجود تصریح به بیماری امام سجاد (علیه‌السّلام)، می‌گوید وی در برخی از میادین جنگ در کربلا حضور داشت. ۲ - شخصیت مؤلفمؤلف هرچند از محدثان و اصحاب امام پنجم و ششم بوده، ولی بنا بر اعتقاد برخی رجالیان، زیدی مذهب و از اصحاب برجسته و از مبلغان وی بوده است. [۲]
اشعری قمی، سعد بن عبدالله، کتاب المقالات والفرق، ص۷۱، تصحیح محمد جواد مشکور.
با این وجود، او را ممدوح یا موثق دانسته‌اند. سال درگذشت وی معلوم نیست؛ اما باید در نیمه دوم قرن دوم باشد.۳ - دسترسی به اثر مذکوردسترسی ما به این اثر، امروزه تنها از طریق کتاب‌های الامالی الخمیسیه نگاشته المرشد بالله یحیی بن حسین (۴۷۹ق) [۵]
المرشد بالله، الامالی الخمیسیه، ج۱، ص۱۷۰_ ۱۷۳.
و الحدائق الوردیه [۶]
محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمة الزیدیه، ج۱، ص۲۰۷-۲۱۲، تحقیق مرتضی محطوری حسنی.
نگاشته حمید بن احمد بن محمد محلی (۶۵۲ق) امکان پذیر است.۴ - پانویس
۵ - منبعپیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۵۹_۶۰. رده‌های این صفحه : تاریخ زندگانی امام حسین | تاریخ نگاری | مقتل پیشوایی | مقتل جامع سیدالشهداء | مقتل نگاری | نهضت عاشورا
|